Aby optymalnie zaopatrzyć rzepak w składniki pokarmowe w krytycznych fazach programowania plonu konieczne jest zapewnienie w profilu glebowym zasobności w fosfor, potas i wapń oraz stworzenie warunków do rozwoju sytemu korzeniowego.
Przygotowanie stanowiska
W pierwszej kolejności należy wyeliminować czynniki, które mogą wpłynąć na ograniczenie wzrostu systemu korzeniowego. W Polsce jest to najczęściej niski odczyn gleby. Konsekwencja niskiego odczynu to słaby system korzeniowy, a tym samym roślina nie pobiera wody oraz składników pokarmowych takich jak fosfor i potas, a które odpowiedzialne są za pobieranie i transformację azotu. Zatem głównym zadaniem jest doprowadzenie do prawidłowego odczynu gleby. Na glebach średnich to zakres 6,5-7,2, a na glebach lekkich 6,0-6,5. Przekroczenie wymienionych granic może prowadzić do zaburzeń w gospodarce mikroskładnikami oraz makroskładnikami, w pierwszej kolejności magnezem, potasem i fosforem.
Potrzeby pokarmowe roślin
Rzepak zalicza się do roślin o bardzo dużych potrzebach pokarmowych. Wynikają one z zakładanej wielkości plonu w t/ha oraz wskaźnika pobierania jednostkowego (nasiona+ odpowiednia masa słomy). Przedstawione w tabeli wartości są podstawą do przygotowania systemu nawożenia danym składnikiem.
| Pobieranie jednostkowe kg/t nasion + słoma | ||||||
| Plon nasion t/ha | N | P2O5 | K2O | CaO | MgO | S |
| 55-60 | 30-40 | 70-90 | 60-80 | 12-18 | 16-20 | |
| Przykładowa akumulacja w plonie, kg/ha | ||||||
| 3,5-4,0 | 190-240 | 105-160 | 245-360 | 210-320 | 42-72 | 56-80 |
| 4,0-4,5 | 240-270 | 120-180 | 280-405 | 240-360 | 48-81 | 64-90 |
| 4,5-5,0 | 250-300 | 135-200 | 315-450 | 270-400 | 54-90 | 72-100 |
Tabela: Potrzeby pokarmowe rzepaku dla założonego plonu nasion ( za prof. W. Grzebisz)
Należy jednak pamiętać, że wyliczone potrzeby pokarmowe uwzględniają składniki pochodzące z zasobów glebowych oraz te dostarczone przedsiewnie w formie nawozów mineralnych.
Silny system korzeniowy
W okresie jesiennym najistotniejsze jest, aby rośliny wykształciły silny system korzeniowy. Korzeń o długości co najmniej 15 cm z dużą ilością korzeni bocznych i włośników, gwarantuje szybkie uniezależnienie się od warunków klimatycznych. Gwarantuje dobre przezimowanie i szybki start wiosną. Ponadto zapewnia efektywniejsze pobieranie wody i składników pokarmowych.
Nawożenie rzepaku jesienią
Projektowanie plonu rzepaku odbywa się już jesienią. To w tym czasie pojawiają się zawiązki rozgałęzień bocznych (faza 5-6 liścia) i kwiatostanów (od fazy 8 liścia). Błędy, które zostaną popełnione w nawożeniu jesienią, zazwyczaj są już nie do naprawienia wiosną. Przyjmuje się, że pogłówne nawożenie rzepaku azotem najlepiej jest przeprowadzić w okresie 3-6 tygodni po wschodach. Rośliny są już w takiej fazie, że można wykonać ocenę ich odżywienia i podjąć decyzję czy i w jakiej ilości zastosować azot. Należy dodać, że azot może być w okresie jesiennym stosowany również w formie dolistnej szczególnie w przypadku, gdy w łanie pojawiają się objawy niedoboru (słabe tempo wzrostu, brak wyrównania łanu). Wtedy warto zastosować około 10-15 kg N/ha. Takie rozwiązanie szybko odżywia rośliny i obniża ryzyko „rozhartowania” ich przed zimą.
Mikroelementy w okresie jesiennym
Należy je obligatoryjnie uwzględnić w technologii nawożenia. Niektóre stanowiska mogą charakteryzować się ryzykiem wystąpienia niedoborów mikroskładników, zaliczamy do nich między innymi:
– gleby o nieuregulowanym odczynie – dostępność większości mikroskładników wzrasta wraz ze spadkiem odczynu, wyjątek stanowi molibden
– gleby o zniszczonej strukturze z zaburzonymi stosunkami wodno-powietrznymi oraz „podeszwą płużną”
– gleby na których występuje susza – brak wody powoduje na zmniejszenie ruchliwości mikroskładników w glebie, spada w nich dostępność boru, manganu, molibdenu i miedzi
– stanowiska, na których nie stosuje się nawozów naturalnych (obornika, gnojowicy)
Mikroskładniki są niezbędnym ogniwem w jesiennym budowaniu podstaw przyszłego plonu rzepaku. Strategia zazwyczaj obejmuje wykonanie jednego zabiegu dokarmiania dolistnego. Należy je przeprowadzić w fazie 5-7 liści. Stosujemy zazwyczaj 100-250 g B/ha, 80-200 g Mn/ha oraz 10-20 g Mo/ha. Jednak, jak często się zdarza w przyrodzie, od tej zasady mogą być odstępstwa. Będzie to miało miejsce w latach ze sprzyjającymi jesiennymi warunkami do rozwoju. Często w takich przypadkach rzepak wytwarza rozetę większą niż 12 liści. W takiej sytuacji wskazane będzie wykonanie dwóch jesiennych zabiegów dokarmiania mikroskładnikami.
Funkcje i objawy niedoboru boru
Bor pełni wiele funkcji w całym procesie wzrostu rzepaku. Najważniejsze z nich to:
– rozwój sytemu korzeni włośnikowych,
– stymulacja rozwoju stożka wzrostu,
– wpływ na prawidłową budowę ścian komórkowych zwiększając odporność na niektóre choroby i odporność mechaniczną roślin,
– regulacja procesu kwitnienia, skuteczność zapylenia, zawiązywania i wykształcenia nasion
– regulacja gospodarki wodnej oraz wielu innych procesów biochemicznych,
– zwiększenie efektywność nawożenia azotem, fosforem, potasem i magnezem,
– regulacja gospodarki wapniem.
Niedobór boru objawia się między innymi w postaci słabego kwitnienia, opadania kwiatów, niezawiązywania nasion, konsekwencją tego jest spadek plonu. Ponadto ogranicza rozwój systemu korzeniowego, co w konsekwencji prowadzi do mniejszego pobierania wody i składników pokarmowych. W korzeniu głównym tworzą się puste przestrzenie (pęknięcia pod szyjką korzeniową). Dobre zaopatrzenie w bor zwiększa odporność na pękanie łodyg w czasie intensywnego wzrostu wydłużeniowego.
Funkcje i objawy niedoboru manganu
Mangan odpowiada za gospodarkę azotową i hormonalną. Najważniejsze funkcje manganu to:
– zwiększenie odporności na choroby,
– zapewnienie sprawnej fotosyntezy.
Niedobór manganu objawia się chlorozą liści rzepaku, która wystęuje na młodych, lecz w pełni rozwiniętych liściach. Najpierw między nerwami pojawiają się punktowe, chlorotyczne plamki, które stopniowo rozrastają się w kierunku nerwów. W miarę pogłębiania się niedoboru manganu chlorozy przekształcają się w nekrozy (tkanki obumierają) stopniowo niszczące blaszkę liściową. W zaawansowanym stadium chlorozy liść przyjmuje charakterystyczną marmurkowatą strukturę, a blaszka liściowa zagina się do środka wzdłuż nerwu środkowego (z czasem liść może ulec całkowitemu obumarciu lub złamaniu).
Funkcje i objawy niedoboru molibdenu
Molibden wchodzi w skład reduktazy azotanowej, która bierze udział w redukcji pobranego przez rośliny azotu do form umożliwiających budowę struktur białkowych. Niedobór molibdenu wywołuje zakłócenia metaboliczne w roślinie prowadzące do lokalnego zamierania tkanek.
Objawy niedoboru molibdenu ujawniają się w postaci: zamierania tkanek stożka wzrostu, redukcji i nieregularności kształtu blaszki liściowej, chlorozy i nekrozy blaszki liściowej, słabego zawiązywania nasion. U młodych liści występuje bielenie nerwu głównego a także wyraźna redukcja tkanki miękiszowej przy pełnym wzroście nerwu głównego (liście się wyginają) i pojawienie się tzw. biczykowatości liścia.
Autor: Artur Kozera
