Biała plamistość liści
Liście – początkowo drobne chlorotyczne plamki, później szybko zmieniają się w większe białe lub szarobiałe plamy; na początku plamy są okrągłe, później przybierają nieregularny kształt z brunatną obwódką; na plamach mogą z czasem pojawiać się czarne punkty; przy silnym porażeniu liście mogą całkowicie zamierać i odpadać.
Łodyga – wydłużone, jasne plamy z brunatną obwódką.
Łuszczyna – jasne, nieregularne plamy z brunatną, szeroką obwódką.
Cylindrosporioza roślin
Liście – plamy w postaci koncentrycznie ułożonych białych cętek (skupienia zarodnikowania konidialnego), stopniowo pękająca skórka ulega deformacji, a następnie zamiera; porażony liść często długo nie opada.
Łodyga – początkowo białe lub szare plamy z czarnymi cętkami na obwodzie, później widoczne kilkucentymetrowe, podłużne, jasnobrunatne plamy o chropowatej, popękanej powierzchni z ciemną obwódką.
Łuszczyna – brązowe, podłużne plamy, które stopniowo się powiększają; łuszczyny ulegają zniekształceniu.
Czerń krzyżowych
Siewka – przewężenia szyjki korzeniowej; na liścieniach brunatne, owalne nekrozy; może powodować osłabienie lub obumarcie roślin (zgorzel siewek).
Liście – plamy owalne, jasnobrunatne lub brunatne, nieco zagłębione, z żółtą obwódką, niekiedy koncentrycznie strefowane, plamy stopniowo zlewają się.
Łodyga – plamy podłużne, ostro ograniczone, czarne lub bladoszare, z wyraźnym brzegiem.
Łuszczyna – podłużne lub owalne, brunatne lub czarne, zagłębione plamy; w przypadku dużego nasilenia choroby łuszczyny przedwcześnie zasychają; nasiona osypują się.
Kiła kapusty
Korzenie – kuliste, maczugowate, palczaste narośle (guzy) na korzeniu głównym oraz korzeniach bocznych; guzy mogą być pojedyncze, duże lub liczne i drobne, bez włośników na ich powierzchni; początkowo guzy są jasne, suche, białokremowe, następnie stopniowo brunatnieją, gniją i się rozpadają.
Liście – żółkną, przebarwiają się na czerwono, więdną, następuje zahamowanie wzrostu (objawy niespecyficzne).
Łodyga – zahamowany wzrost, przyspieszone pąkowanie i kwitnienie, więdnięcie (objawy niespecyficzne).
Mączniak prawdziwy rzepaku
Liście – mączysty, biały nalot struktur grzyba głównie na górnej stronie blaszki liściowej, który stopniowo się rozrasta, obejmując coraz większą powierzchnię; żółknięcie i zamieranie porażonych liści.
Łodygi – mączysty, biały nalot struktur grzyba, który stopniowo się rozrasta, niekiedy mogą pod nim wystąpić brunatnofioletowe plamy.
Łuszczyny – mączysty, biały nalot struktur grzyba stopniowo obejmujący coraz większą powierzchnię łuszczyny.
Mączniak rzekomy krzyżowych
Liścienie – na dolnej stronie blaszki delikatny, szarobiały nalot struktur patogena, porażone liścienie stopniowo żółkną i zamierają.
Liście – na górnej stronie blaszki liściowej żółte plamy z brunatną, nieregularną obwódką; na dolnej stronie w tym samym miejscu delikatny, szarobiały nalot struktur patogena; żółknięcie i zamieranie porażonych liści.
Sucha zgnilizna kapustnych
Siewka – brunatne, owalne nekrozy; przewężenia szyjki korzeniowej lub części korzenia; często dochodzi do obumarcia rośliny lub jej osłabienia (zgorzel siewek).
Liście – jasnobrązowe lub beżowe, owalne plamy
z piknidiami (czarne kropki) na powierzchni, niekiedy z chlorotyczną obwódką.
Łodyga – rozległe, wydłużone, jasnobrunatne
plamy z piknidiami na powierzchni, często z brunatną obwódką.
Szyjka korzeniowa – ciemnobrunatne plamy, które stopniowo się pogłębiają, korkowacieją i murszeją, w okresie dojrzewania dochodzi w tym miejscu do wyłamywania się łodyg.
Łuszczyna – rozległe, jasnobrunatne plamy z piknidiami na powierzchni, często z brunatną obwódką.
Szara pleśń
Liście – plamy sinozielone, zagłębione, o nieregularnym kształcie, pokryte szarym nalotem grzybni
z zarodnikami konidialnymi; porażone liście stopniowo zamierają.
Łodyga – szarobrunatne, zagłębione, nieregularne plamy z szarym nalotem pojawiające się stopniowo na coraz większym obwodzie; w miejscu ich wystąpienia dochodzi często do wyłamywania się i zamierania łodyg.
Łuszczyna – szarobrunatne, zagłębione, nieregularne plamy z szarym nalotem struktur grzyba; często przedwcześnie zasychają, pękają, a nasiona osypują się.
Wertycylioza
Liście – żółknięcie połowy liścia, druga połowa dłużej pozostaje zielona.
Łodyga – najpierw żółtobrązowa, potem brunatna smuga, biegnąca od dołu wzdłuż pędu głównego
i pędów bocznych; pod koniec wegetacji na przekroju podłużnym i na powierzchni porażonych pędów obserwuje się liczne małe i czarne, przypominające opiłki żelaza mikrosklerocja grzyba; skórka łodygi pęka i łatwo można ją oderwać pasami.
Korzeń – ciemnoszary, brązowy lub czarny, stopniowo zamiera; porażone rośliny można bardzo łatwo wyciągnąć z gleby.
Wirus żółtaczki rzepy
Liście – antocyjanowe przebarwienia na brzegach liści; zredukowana powierzchnia blaszki; chore liście lekko wznoszą się ku górze, a wraz z rozwojem choroby przebarwiają się na fioletowoburaczkowo.
Łodyga – zmniejszenie liczby rozgałęzień bocznych, zahamowany wzrost.
Zgnilizna twardzikowa
Liście – symptomy choroby na liściach są trudne do rozpoznania, najczęściej nieregularne, białoszare plamy.
Łodyga – plamy początkowo owalne, białoszare, niekiedy koncentrycznie strefowane, stopniowo obejmujące coraz większą powierzchnię pędu; na powierzchni plam biała, watowata grzybnia, przerastająca również wnętrze łodygi; ze zbitej grzybni tworzą się najpierw szare, potem czarne, owalne przetrwalniki grzyba – sklerocja.
Łuszczyna – łuszczyny bieleją, są wypełnione białą grzybnią i sklerocjami.
Zgorzel siewek
Siewka – brunatne, owalne nekrozy na szyjce korzeniowej i (lub) korzeniu z czasem obejmujące cały ich obwód; następuje uwiąd i zamieranie.
Liścienie – chlorotyczne lub brunatne nekrozy, silnie porażone liścienie zamierają.
Bodziszek drobny
Gatunek bardzo rozpowszechniony, licznie pojawia się na wilgotnych, próchniczych glebach zasobnych w wapno (czarne ziemie), rzadziej na glebach gliniastych i lżejszych; azotolubny.
Chaber bławatek
Gatunek bardzo popularny w Polsce, rośnie na terenach położonych nieco ponad 1000 m n. p. m. Pojawia się w różnych uprawach, najczęściej w oziminach.
Pospolity na wszystkich typach gleb, preferuje jednak podłoże lekkie, piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. Niewymagający, często występuje na glebach ubogich, niezasobnych w wapń.
Farbownik polny syn. krzywoszyj polny
Gatunek spotykany w kraju na terenach nisko położonych. Najczęściej występuje na glebach lekkich (uważany za wskaźnik gleb lekkich), nie ma większych wymagań dotyczących odczynu gleby, jednak preferuje środowisko kwaśne. Często występuje punktowo w małych zbiorowiskach.
Fiołek polny
Chwast popularny w całej Polsce. Rozpowszechniony w zbożach i rzepaku, bardzo często wschodzi na ścierniskach, częsty w ogrodach warzywnych. Dobrze rozwija się zarówno na glebach lekkich, jak i ciężkich.
Gorczyca polna
Roślina masowo rośnie na glebach gliniastych (uważana za wskaźnikową), żyznych, zasobnych w wapno. Na glebach piaszczystych pojawia się tylko sporadycznie. Wschody gorczycy są najliczniejsze wiosną, ale trwają do późnej jesieni.
Gwiazdnica pospolita
Roślina pospolita w całym kraju. Lubi gleby próchniczne, bogate w azot, wilgotne, stanowiska ruderalne i segetalne.
Jasnota różowa
Gatunek pospolity na nizinach i niżej położonych terenach górskich. Najbujniej
rośnie na rędzinach oraz glebach gliniastych i piaszczysto-gliniastych. W różnych
źródłach opisywany jako lubiący gleby obfitujące w wapń, według innych jest
wręcz odwrotnie. Nie unika stanowisk lekko przesuszonych.
Komosa biała
Gatunek popularny w całym kraju. Chwast ruderalny i pospolity. Rośnie wszędzie, ale preferuje gleby pulchne, żyzne, nawożone obornikiem, bogate w azot
i potas.
Mak polny
Gatunek rośnie na nizinach i w strefie podgórskiej, najczęściej na glebach ciężkich, ubogich w potas i bogatych w wapń. Intensywniej rozwija się w wilgotne
lata.
Maruna nadmorska
Chwast spotykany w całym kraju. Preferuje gleby wilgotne – gliniaste i próchniczne, ale rośnie na różnych typach gleb uprawnych raczej o niskiej zawartości
wapnia, w rowach, przy drogach, na nieużytkach.
Miotła zbożowa
Roślina jednoroczna jara, bardzo często zimująca. W Polsce popularna na nizinach, lubi gleby lekkie, nieco wilgotne, kwaśne. Jest wskaźnikiem niedoboru
wapna. Chwast typowo segetalny, masowo pojawia się w latach dżdżystych.
Ostrożeń polny
Rośnie w całym kraju na wszystkich typach gleb. Preferuje gleby dobrze przewietrzane, zasobne w składniki pokarmowe, o pH w granicach 5,8–7. Toleruje
silnie zasolone gleby (do 2%), wytrzymuje temperatury w granicach 35–40°C.
Owies głuchy
Gatunek spotykany przede wszystkim w środkowo-południowej i środkowo-wschodniej Polsce, gdzie rośnie na około 40% pól i wykazuje stałą tendencję
do rozprzestrzeniania się. Najlepiej rozwija się na glebach wapiennych, ciężkich gliniastych, ilastych lub marglisto-gliniastych – podmokłych (wilgotnych).
Perz właściwy
Chwast kosmopolityczny. Rośnie na wszystkich typach gleb, najrzadziej na piaszczystych i o niskim pH, preferuje gleby żyzne, ciężkie, ugory.
Przetacznik bluszczykowy, Przetacznik perski
Rośliny jednoroczne, jare, często zimujące. Występują na glebach żyznych, piaszczystych, gliniastych i gliniasto-piaszczystych zawierających wapń.
Chwasty te występują w roślinach ozimych. Są to gatunki szkodliwe w przypadku masowego występowania.
Przytulia czepna
Chwast pospolity na terenie całej Polski. Rośnie prawie we wszystkich uprawach, można go spotkać w ogrodach, sadach, na brzegach wód oraz w zaroślach i lasach liściastych. Preferuje czarnoziemy i gleby gliniaste, zwłaszcza gdy są żyzne, wilgotne i zasobne w azot.
Rzodkiew świrzepa
Gatunek pospolity na całym niżu i terenach podgórskich. Lubi gleby piaszczyste, gliniaste, lekko kwaśne, nie ma większych wymagań pokarmowych, ale zdecydowanie lepiej rozwija się na glebach żyznych. Chwast segetalny.
Stulicha psia
Gatunek najpospolitszy w północno-zachodniej Polsce, ale coraz bardziej się rozprzestrzenia. Preferuje gleby piaszczyste, kamieniste i suche.
Tasznik pospolity
Gatunek bardzo pospolity, rośnie na wszystkich rodzajach gleb, preferując gleby żyzne, próchniczne, pulchne i przewiewne, nawożone obornikiem z niewielką ilością wapna.
Tobołki polne
Chwast bardzo pospolity, rośnie na glebach gliniastych, średnich i ciężkich, zasobnych w składniki pokarmowe i wapń.
Chowacz brukwiaczek
Chrząszcze długości do 4 mm, całkowicie szaroczarne. Jest to pierwszy wiosenny szkodnik. Samica składa do 150 jaj, umieszczając je pojedynczo we wnętrzach pędów u podstawy stożka wzrostu, w małych wygryzionych zagłębieniach. Powoduje to wydzielanie substancji hamującej wzrost, co prowadzi do wykrzywienia pędu w kształt litery S. Skręcona i pęknięta łodyga nie jest w stanie przewodzić wody i składników pokarmowych. Główne szkody są zatem spowodowane składaniem jaj przez chrząszcze.
Chowacz czterozębny
Chrząszcze długości do 3 mm, brązowoczarne. Charakterystyczna jest jasna plama na stronie grzbietowej i czerwonobrązowe stopy. Po osiąg-
nięciu dojrzałości samice składają po kilka jaj w jamki wygryzione w ogonkach liściowych.
Szkody powodują larwy żerujące w rdzeniu łodygi oraz grzyby wywołujące wtórną infekcję w miejscach żerowania oraz otworach. Uszkodzone łodygi są często przebarwione na fioletowoczarno.
Chowacz podobnik
Chrząszcze długości 2,5–3 mm, szaroczarne. Samica przed złożeniem jaja wygryza otwór
w łuszczynie, który będzie również wykorzystany do składania jaj przez pryszczarka kapustnika.
Larwy żerują pojedynczo wewnątrz strąków. Są beznogie, długości 4–5 mm, białawożółte z brązową głową. Często w łuszczynie widoczne są otwory wywiercone przez dojrzałe larwy. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.
Gnatarz rzepakowiec
Błonkówki mają długość 6–8 mm, tułów i odwłok żółtopomarańczowe. Głowa i boki tułowia czarne. Skrzydła mają czarny brzeg. Larwy są najpierw szarozielone, później czarnoszare. Trzy pary nóg tułowiowych i osiem par nóg odwłokowych. W ciągu roku rozwija się od 2 do 3 pokoleń.
Larwy niebezpieczne są tylko wtedy, gdy żerują gromadnie i szybko niszczą liście. W liściach wygryzają okienka, dziury lub zjadają je od brzegu. Później zjadają całe liście z wyjątkiem nerwów (szkieletowanie).
Mszyce
Mszyce są przeważnie długości do 2 mm. Skrzydła służą im do rozprzestrzeniania się. Masowe rozmnażanie mszyc odbywa się przez dzieworódki bezskrzydłe.
Najczęściej występujące mszyce w rzepaku:
• mszyca brzoskwiniowa, występuje prawie przez cały rok, jesienią jest ważna jako wektor wirusa;
• mszyca kapuściana, gdy dorasta w koloniach, ma bardzo niski potencjał szkód.
Pchełka rzepakowa
Chrząszcze długości 3–4 mm, czarnoniebieskie, błyszczące. Nogi tylne skoczne z pogrubionymi udami. Larwy długości do 7 mm, początkowo żerują w ogonkach liściowych, a później w łodydze. Głowa brązowo-czarna, 3 pary dobrze widocznych nóg.
Pryszczarek kapustnik
Muchówki długości 1,5–2 mm, bardzo małe i niepozorne. Słabo latają, dlatego gromadzą się na obrzeżach pola. Zwykle aktywne od połowy/końca kwitnienia w miejscach osłoniętych. Larwy długości 2 mm, bez nóg i bez głowy, przepoczwarczają się w glebie. W ciągu roku rozwijają dwa, a czasem trzy pokolenia.
Ślimaki
Pomrowik polny i pomrowik plamisty są długości maksymalnie 4–5 cm. Każdy ślimak (a są obojnakami) składa do 400 jaj. Są aktywne w nocy, w ciągu dnia tylko wtedy, gdy jest wilgotno. W miejscach żerowania pozostawiają srebrzyste, błyszczące ślady śluzu.
Ślinik luzytański długości do 10 cm powoduje uszkodzenia roślin na obrzeżach pola.
Żerują w glebie jeszcze przed wschodami roślin. Głównie na glebach zwięzłych oraz w mulczu/siewach bezpośrednich. Przy intensywnym żerowaniu możliwe jest totalne zniszczenie liści.
Słodyszek rzepakowy
Chrząszcz długości 1,5–2,5 mm, lśniący, czarny. Żywi się pyłkiem. Larwy żerują w kwiatach i pąkach, długości do 4 mm, głowa czarna, trzy pary nóg. Przepoczwarczają się w glebie. Młode chrząszcze pojawiają się i dojrzewają od połowy czerwca, a od sierpnia poszukują miejsc na zimowanie. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.
Śmietka kapuściana
Postać dorosła przypomina muchę domową. Ciało długości 5–6 mm, bardzo owłosione. W ciągu roku rozwija do 4 pokoleń. Larwy (czerwie) długości do 10 mm, z przodu mają haki gębowe, z tyłu dwa ciemne pory oddechowe, które wyglądają jak oczy.
Samice składają jaja w pobliżu szyjki korzeniowej. Larwy żerują na korzeniach. Utrata korzenia palowego jest przyczyną więdnięcia i zamierania roślin. Uszkodzone rośliny mają zwiększoną podatność na choroby i przemarzanie. Ograniczone jest ich zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe.
Tantniś krzyżowiaczek
Motyle są małe i niepozorne, mają długie czułki. Rozpiętość skrzydeł 15–18 mm, w stanie spoczynku są stożkowato złożone, z tyłu skrzydeł frędzle. W ciągu roku rozwija kilka pokoleń. Samice składają jaja na spodzie liścia. Młode gąsienice mają ciemną głowę, starsze – żółtawozieloną.
Młode gąsienice zeskrobują miękisz na spodniej stronie liścia, pozostawiając nietkniętą skórkę. Później wygryzają dziury, lecz przy dużej liczebności szkodnika w uprawie pozostają tylko nerwy liści. Niebezpieczne są tylko wtedy, gdy żerują gromadnie.
