Zgorzel siewek
Siewka – brunatne, owalne nekrozy na szyjce korzeniowej i (lub) korzeniu z czasem obejmujące cały ich obwód; następuje uwiąd i zamieranie.
Liścienie – chlorotyczne lub brunatne nekrozy, silnie porażone liścienie zamierają.
Zgnilizna twardzikowa
Liście – symptomy choroby na liściach są trudne do rozpoznania, najczęściej nieregularne, białoszare plamy.
Łodyga – plamy początkowo owalne, białoszare, niekiedy koncentrycznie strefowane, stopniowo obejmujące coraz większą powierzchnię pędu; na powierzchni plam biała, watowata grzybnia, przerastająca również wnętrze łodygi; ze zbitej grzybni tworzą się najpierw szare, potem czarne, owalne przetrwalniki grzyba – sklerocja.
Łuszczyna – łuszczyny bieleją, są wypełnione białą grzybnią i sklerocjami.
Wirus żółtaczki rzepy
Liście – antocyjanowe przebarwienia na brzegach liści; zredukowana powierzchnia blaszki; chore liście lekko wznoszą się ku górze, a wraz z rozwojem choroby przebarwiają się na fioletowoburaczkowo.
Łodyga – zmniejszenie liczby rozgałęzień bocznych, zahamowany wzrost.
Wertycylioza
Liście – żółknięcie połowy liścia, druga połowa dłużej pozostaje zielona.
Łodyga – najpierw żółtobrązowa, potem brunatna smuga, biegnąca od dołu wzdłuż pędu głównego
i pędów bocznych; pod koniec wegetacji na przekroju podłużnym i na powierzchni porażonych pędów obserwuje się liczne małe i czarne, przypominające opiłki żelaza mikrosklerocja grzyba; skórka łodygi pęka i łatwo można ją oderwać pasami.
Korzeń – ciemnoszary, brązowy lub czarny, stopniowo zamiera; porażone rośliny można bardzo łatwo wyciągnąć z gleby.
Szara pleśń
Liście – plamy sinozielone, zagłębione, o nieregularnym kształcie, pokryte szarym nalotem grzybni
z zarodnikami konidialnymi; porażone liście stopniowo zamierają.
Łodyga – szarobrunatne, zagłębione, nieregularne plamy z szarym nalotem pojawiające się stopniowo na coraz większym obwodzie; w miejscu ich wystąpienia dochodzi często do wyłamywania się i zamierania łodyg.
Łuszczyna – szarobrunatne, zagłębione, nieregularne plamy z szarym nalotem struktur grzyba; często przedwcześnie zasychają, pękają, a nasiona osypują się.
Sucha zgnilizna kapustnych
Siewka – brunatne, owalne nekrozy; przewężenia szyjki korzeniowej lub części korzenia; często dochodzi do obumarcia rośliny lub jej osłabienia (zgorzel siewek).
Liście – jasnobrązowe lub beżowe, owalne plamy
z piknidiami (czarne kropki) na powierzchni, niekiedy z chlorotyczną obwódką.
Łodyga – rozległe, wydłużone, jasnobrunatne
plamy z piknidiami na powierzchni, często z brunatną obwódką.
Szyjka korzeniowa – ciemnobrunatne plamy, które stopniowo się pogłębiają, korkowacieją i murszeją, w okresie dojrzewania dochodzi w tym miejscu do wyłamywania się łodyg.
Łuszczyna – rozległe, jasnobrunatne plamy z piknidiami na powierzchni, często z brunatną obwódką.
Mączniak prawdziwy rzepaku
Liście – mączysty, biały nalot struktur grzyba głównie na górnej stronie blaszki liściowej, który stopniowo się rozrasta, obejmując coraz większą powierzchnię; żółknięcie i zamieranie porażonych liści.
Łodygi – mączysty, biały nalot struktur grzyba, który stopniowo się rozrasta, niekiedy mogą pod nim wystąpić brunatnofioletowe plamy.
Łuszczyny – mączysty, biały nalot struktur grzyba stopniowo obejmujący coraz większą powierzchnię łuszczyny.
Mączniak rzekomy krzyżowych
Liścienie – na dolnej stronie blaszki delikatny, szarobiały nalot struktur patogena, porażone liścienie stopniowo żółkną i zamierają.
Liście – na górnej stronie blaszki liściowej żółte plamy z brunatną, nieregularną obwódką; na dolnej stronie w tym samym miejscu delikatny, szarobiały nalot struktur patogena; żółknięcie i zamieranie porażonych liści.
Kiła kapusty
Korzenie – kuliste, maczugowate, palczaste narośle (guzy) na korzeniu głównym oraz korzeniach bocznych; guzy mogą być pojedyncze, duże lub liczne i drobne, bez włośników na ich powierzchni; początkowo guzy są jasne, suche, białokremowe, następnie stopniowo brunatnieją, gniją i się rozpadają.
Liście – żółkną, przebarwiają się na czerwono, więdną, następuje zahamowanie wzrostu (objawy niespecyficzne).
Łodyga – zahamowany wzrost, przyspieszone pąkowanie i kwitnienie, więdnięcie (objawy niespecyficzne).
Czerń krzyżowych
Siewka – przewężenia szyjki korzeniowej; na liścieniach brunatne, owalne nekrozy; może powodować osłabienie lub obumarcie roślin (zgorzel siewek).
Liście – plamy owalne, jasnobrunatne lub brunatne, nieco zagłębione, z żółtą obwódką, niekiedy koncentrycznie strefowane, plamy stopniowo zlewają się.
Łodyga – plamy podłużne, ostro ograniczone, czarne lub bladoszare, z wyraźnym brzegiem.
Łuszczyna – podłużne lub owalne, brunatne lub czarne, zagłębione plamy; w przypadku dużego nasilenia choroby łuszczyny przedwcześnie zasychają; nasiona osypują się.
Cylindrosporioza roślin
Liście – plamy w postaci koncentrycznie ułożonych białych cętek (skupienia zarodnikowania konidialnego), stopniowo pękająca skórka ulega deformacji, a następnie zamiera; porażony liść często długo nie opada.
Łodyga – początkowo białe lub szare plamy z czarnymi cętkami na obwodzie, później widoczne kilkucentymetrowe, podłużne, jasnobrunatne plamy o chropowatej, popękanej powierzchni z ciemną obwódką.
Łuszczyna – brązowe, podłużne plamy, które stopniowo się powiększają; łuszczyny ulegają zniekształceniu.
Biała plamistość liści
Liście – początkowo drobne chlorotyczne plamki, później szybko zmieniają się w większe białe lub szarobiałe plamy; na początku plamy są okrągłe, później przybierają nieregularny kształt z brunatną obwódką; na plamach mogą z czasem pojawiać się czarne punkty; przy silnym porażeniu liście mogą całkowicie zamierać i odpadać.
Łodyga – wydłużone, jasne plamy z brunatną obwódką.
Łuszczyna – jasne, nieregularne plamy z brunatną, szeroką obwódką.
Tobołki polne
Chwast bardzo pospolity, rośnie na glebach gliniastych, średnich i ciężkich, zasobnych w składniki pokarmowe i wapń.
Tasznik pospolity
Gatunek bardzo pospolity, rośnie na wszystkich rodzajach gleb, preferując gleby żyzne, próchniczne, pulchne i przewiewne, nawożone obornikiem z niewielką ilością wapna.
Stulicha psia
Gatunek najpospolitszy w północno-zachodniej Polsce, ale coraz bardziej się rozprzestrzenia. Preferuje gleby piaszczyste, kamieniste i suche.
Rzodkiew świrzepa
Gatunek pospolity na całym niżu i terenach podgórskich. Lubi gleby piaszczyste, gliniaste, lekko kwaśne, nie ma większych wymagań pokarmowych, ale zdecydowanie lepiej rozwija się na glebach żyznych. Chwast segetalny.
Przytulia czepna
Chwast pospolity na terenie całej Polski. Rośnie prawie we wszystkich uprawach, można go spotkać w ogrodach, sadach, na brzegach wód oraz w zaroślach i lasach liściastych. Preferuje czarnoziemy i gleby gliniaste, zwłaszcza gdy są żyzne, wilgotne i zasobne w azot.
Przetacznik bluszczykowy, Przetacznik perski
Rośliny jednoroczne, jare, często zimujące. Występują na glebach żyznych, piaszczystych, gliniastych i gliniasto-piaszczystych zawierających wapń.
Chwasty te występują w roślinach ozimych. Są to gatunki szkodliwe w przypadku masowego występowania.
Perz właściwy
Chwast kosmopolityczny. Rośnie na wszystkich typach gleb, najrzadziej na piaszczystych i o niskim pH, preferuje gleby żyzne, ciężkie, ugory.
Owies głuchy
Gatunek spotykany przede wszystkim w środkowo-południowej i środkowo-wschodniej Polsce, gdzie rośnie na około 40% pól i wykazuje stałą tendencję
do rozprzestrzeniania się. Najlepiej rozwija się na glebach wapiennych, ciężkich gliniastych, ilastych lub marglisto-gliniastych – podmokłych (wilgotnych).
Ostrożeń polny
Rośnie w całym kraju na wszystkich typach gleb. Preferuje gleby dobrze przewietrzane, zasobne w składniki pokarmowe, o pH w granicach 5,8–7. Toleruje
silnie zasolone gleby (do 2%), wytrzymuje temperatury w granicach 35–40°C.
Chwast ruderalny i segetalny.
Miotła zbożowa
Roślina jednoroczna jara, bardzo często zimująca. W Polsce popularna na nizinach, ale także spotykana w niższych partiach Karpat i w Sudetach, aż po regiel
dolny; lubi gleby lekkie, nieco wilgotne, kwaśne. Jest wskaźnikiem niedoboru
wapna. Chwast typowo segetalny, masowo pojawia się w latach dżdżystych.
Maruna nadmorska
Chwast spotykany w całym kraju. Preferuje gleby wilgotne – gliniaste i próchniczne, ale rośnie na różnych typach gleb uprawnych raczej o niskiej zawartości
wapnia, w rowach, przy drogach, na nieużytkach.
Mak polny
Gatunek rośnie na nizinach i w strefie podgórskiej, najczęściej na glebach ciężkich, ubogich w potas i bogatych w wapń. Intensywniej rozwija się w wilgotne
lata. Chwast ruderalny i segetalny.
Komosa biała
Gatunek popularny w całym kraju. Chwast ruderalny i pospolity. Rośnie wszędzie, ale preferuje gleby pulchne, żyzne, nawożone obornikiem, bogate w azot
i potas.
Jasnota różowa
Gatunek pospolity na nizinach i niżej położonych terenach górskich. Najbujniej
rośnie na rędzinach oraz glebach gliniastych i piaszczysto-gliniastych. W różnych
źródłach opisywany jako lubiący gleby obfitujące w wapń, według innych jest
wręcz odwrotnie. Nie unika stanowisk lekko przesuszonych. Chwast ruderalny
i segetalny
Gwiazdnica pospolita
Roślina pospolita w całym kraju. Lubi gleby próchniczne, bogate w azot, wilgotne, stanowiska ruderalne i segetalne
Gorczyca polna
Roślina masowo rośnie na glebach gliniastych (uważana za wskaźnikową), żyznych, zasobnych w wapno. Na glebach piaszczystych pojawia się tylko sporadycznie. Wschody gorczycy są najliczniejsze wiosną, ale trwają do późnej jesieni.
Fiołek polny
Chwast popularny w całej Polsce. Rozpowszechniony w zbożach i rzepaku, bardzo często wschodzi na ścierniskach, częsty w ogrodach warzywnych. Także ruderalny. Dobrze rozwija się zarówno na glebach lekkich, jak i ciężkich.
Farbownik polny syn. krzywoszyj polny
Gatunek spotykany w kraju na terenach nisko położonych. Najczęściej występuje na glebach lekkich (uważany za wskaźnik gleb lekkich), nie ma większych wymagań dotyczących odczynu gleby, jednak preferuje środowisko kwaśne. Często występuje punktowo w małych zbiorowiskach. Chwast zarówno segetalny, jak i ruderalny
Chaber bławatek
Gatunek bardzo popularny w Polsce, rośnie na terenach położonych nieco ponad 1000 m n. p. m. Pojawia się w różnych uprawach, najczęściej w oziminach.
Pospolity na wszystkich typach gleb, preferuje jednak podłoże lekkie, piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. Niewymagający, często występuje na glebach ubogich, niezasobnych w wapń.
Bodziszek drobny
Gatunek bardzo rozpowszechniony, licznie pojawia się na wilgotnych, próchniczych glebach zasobnych w wapno (czarne ziemie), rzadziej na glebach gliniastych i lżejszych; azotolubny.
Tantniś krzyżowiaczek
Motyle są małe i niepozorne, mają długie czułki. Rozpiętość skrzydeł 15–18 mm, w stanie spoczynku są stożkowato złożone, z tyłu skrzydeł frędzle. W ciągu roku rozwija kilka pokoleń. Samice składają jaja na spodzie liścia. Młode gąsienice mają ciemną głowę, starsze – żółtawozieloną.
Młode gąsienice zeskrobują miękisz na spodniej stronie liścia, pozostawiając nietkniętą skórkę. Później wygryzają dziury, lecz przy dużej liczebności szkodnika w uprawie pozostają tylko nerwy liści. Niebezpieczne są tylko wtedy, gdy żerują gromadnie.
Śmietka kapuściana
Postać dorosła przypomina muchę domową. Ciało długości 5–6 mm, bardzo owłosione. W ciągu roku rozwija do 4 pokoleń. Larwy (czerwie) długości do 10 mm, z przodu mają haki gębowe, z tyłu dwa ciemne pory oddechowe, które wyglądają jak oczy.
Samice składają jaja w pobliżu szyjki korzeniowej. Larwy żerują na korzeniach. Utrata korzenia palowego jest przyczyną więdnięcia i zamierania roślin. Uszkodzone rośliny mają zwiększoną podatność na choroby i przemarzanie. Ograniczone jest ich zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe.
Słodyszek rzepakowy
Chrząszcz długości 1,5–2,5 mm, lśniący, czarny. Żywi się pyłkiem. Larwy żerują w kwiatach i pąkach, długości do 4 mm, głowa czarna, trzy pary nóg. Przepoczwarczają się w glebie. Młode chrząszcze pojawiają się i dojrzewają od połowy czerwca, a od sierpnia poszukują miejsc na zimowanie. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.
Ślimaki
Pomrowik polny i pomrowik plamisty są długości maksymalnie 4–5 cm. Każdy ślimak (a są obojnakami) składa do 400 jaj. Są aktywne w nocy, w ciągu dnia tylko wtedy, gdy jest wilgotno. W miejscach żerowania pozostawiają srebrzyste, błyszczące ślady śluzu.
Ślinik luzytański długości do 10 cm powoduje uszkodzenia roślin na obrzeżach pola.
Żerują w glebie jeszcze przed wschodami roślin. Głównie na glebach zwięzłych oraz w mulczu/siewach bezpośrednich. Przy intensywnym żerowaniu możliwe jest totalne zniszczenie liści.
Pryszczarek kapustnik
Muchówki długości 1,5–2 mm, bardzo małe i niepozorne. Słabo latają, dlatego gromadzą się na obrzeżach pola. Zwykle aktywne od połowy/końca kwitnienia w miejscach osłoniętych. Larwy długości 2 mm, bez nóg i bez głowy, przepoczwarczają się w glebie. W ciągu roku rozwijają dwa, a czasem trzy pokolenia.
Mszyce
Mszyce są przeważnie długości do 2 mm. Skrzydła służą im do rozprzestrzeniania się. Masowe rozmnażanie mszyc odbywa się przez dzieworódki bezskrzydłe.
Najczęściej występujące mszyce w rzepaku:
• mszyca brzoskwiniowa, występuje prawie przez cały rok, jesienią jest ważna jako wektor wirusa;
• mszyca kapuściana, gdy dorasta w koloniach, ma bardzo niski potencjał szkód.
Gnatarz rzepakowiec
Błonkówki mają długość 6–8 mm, tułów i odwłok żółtopomarańczowe. Głowa i boki tułowia czarne. Skrzydła mają czarny brzeg. Larwy są najpierw szarozielone, później czarnoszare. Trzy pary nóg tułowiowych i osiem par nóg odwłokowych. W ciągu roku rozwija się od 2 do 3 pokoleń.
Larwy niebezpieczne są tylko wtedy, gdy żerują gromadnie i szybko niszczą liście. W liściach wygryzają okienka, dziury lub zjadają je od brzegu. Później zjadają całe liście z wyjątkiem nerwów (szkieletowanie).
Chowacz podobnik
Chrząszcze długości 2,5–3 mm, szaroczarne. Samica przed złożeniem jaja wygryza otwór
w łuszczynie, który będzie również wykorzystany do składania jaj przez pryszczarka kapustnika.
Larwy żerują pojedynczo wewnątrz strąków. Są beznogie, długości 4–5 mm, białawożółte z brązową głową. Często w łuszczynie widoczne są otwory wywiercone przez dojrzałe larwy. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.
Chowacz czterozębny
Chrząszcze długości do 3 mm, brązowoczarne. Charakterystyczna jest jasna plama na stronie grzbietowej i czerwonobrązowe stopy. Po osiąg-
nięciu dojrzałości samice składają po kilka jaj w jamki wygryzione w ogonkach liściowych.
Szkody powodują larwy żerujące w rdzeniu łodygi oraz grzyby wywołujące wtórną infekcję w miejscach żerowania oraz otworach. Uszkodzone łodygi są często przebarwione na fioletowoczarno.
Chowacz brukwiaczek
Chrząszcze długości do 4 mm, całkowicie szaroczarne. Jest to pierwszy wiosenny szkodnik. Samica składa do 150 jaj, umieszczając je pojedynczo we wnętrzach pędów u podstawy stożka wzrostu, w małych wygryzionych zagłębieniach. Powoduje to wydzielanie substancji hamującej wzrost, co prowadzi do wykrzywienia pędu w kształt litery S. Skręcona i pęknięta łodyga nie jest w stanie przewodzić wody i składników pokarmowych. Główne szkody są zatem spowodowane składaniem jaj przez chrząszcze.
Pchełka rzepakowa
Chrząszcze długości 3–4 mm, czarnoniebieskie, błyszczące. Nogi tylne skoczne z pogrubionymi udami. Larwy długości do 7 mm, początkowo żerują w ogonkach liściowych, a później w łodydze. Głowa brązowo-czarna, 3 pary dobrze widocznych nóg.
