Rzepak jest bardzo wymagającą rośliną uprawną. O powodzeniu jego uprawy decyduje przede wszystkim poprawna i wykonana w odpowiednim terminie agrotechnika. Jednym z elementów agrotechniki jest zmianowanie roślin, czyli następstwo uprawianych roślin na danym polu. Zmianowanie jest podstawą płodozmianu i ma na celu stworzenie jak najlepszych warunków do plonowania roślin. Rzepak jest bardzo cenną rośliną w płodozmianie. Ma znaczący wpływ na stan środowiska glebowego. Przyczynia się do zwiększenia poziomu próchnicy w glebie oraz składników pokarmowych poprzez przyorywanie resztek pożniwnych i słomy rzepaczanej. Poprawia fizyczne właściwości i stan fitosanitarny gleby dla roślin następczych. Zmniejsza koszty produkcji zbóż i ogranicza udział zbóż w strukturze zasiewów gospodarstwa, podwyższa poziom produkcyjności roślin następczych i chroni glebę przed erozją..
Rzepak z uwagi na wczesny siew jest wymagający pod względem przedplonu. Przedplon powinien wcześnie schodzić z pola, pozostawiając stanowisko czyste i zasobne w składniki pokarmowe.
Najlepszym przedplonem dla rzepaku ozimego są:
– bobowate drobnonasienne (lucerna, koniczyna),
– groch, łubin wąskolistny.
Dobrym przedplonem są również:
– wczesne ziemniaki,
– mieszanki pastewne jare i ozime.
Ze względów przyrodniczych i ekonomicznych rzepak ozimy powinien być uprawiany:
– po zbożach, na glebach o podobnych wymaganiach (jęczmień jary i ozimy, pszenica ozima czy pszenżyto ozime).
Ze względu na późne dojrzewanie niewskazanym przedplonem są:
– formy jare pszenicy i pszenżyta,
– owies i żyto ze względu na uprawę na słabych glebach.
Istotnym elementem agrotechniki, który zapewnia uzyskanie możliwie dużych i wiernych plonów jest również następstwo roślin. Dzięki odpowiednio dobranemu następstwu roślin można pośrednio eliminować lub ograniczać zagrożenia ze strony szkodliwych chwastów, chorób i szkodników. Poprawne następstwo roślin powinno zapewnić ochronę bioróżnorodności, a także równowagę biodynamiczną agrosystemu. Wszystkie te wymagania spełnia płodozmian o możliwie dużej liczbie uprawianych gatunków i odmian różniących się formą biologiczną (jare, ozime), długością okresu wegetacji, rozwojem systemu korzeniowego, biomasą nadziemną i architekturą łanu oraz wrażliwością na atak agrofagów. Dobrze ułożony płodozmian powinien zapewnić jak najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju roślin. Jednocześnie powinien gwarantować utrzymanie żyzności gleby przynajmniej na tym samym poziomie. Rzepak jest konstruktywnym elementem zmianowania, znacząco zwiększającym wartość płodozmianu. Udział rzepaku w strukturze zasiewów nie powinien przekraczać 25%. Nadmierny udział rzepaku w zmianowaniu znacznie pogarsza warunki fitosanitarne, zwiększa się bowiem liczebność szkodników (chowacza brukwiaczka, słodyszka rzepakowego, pryszczarka kapustnika, ślimaków), a także wzrasta występowanie chorób (zgnilizny twardzikowej, suchej zgnilizny kapustnych, werticiliozy). Ponadto częste występowanie rzepaku w rotacji zmianowania sprzyja namnażaniu się mątwika burakowego, a na glebach ciężkich i mokrych bardzo wyraźnie wzrasta wtedy porażenie roślin przez sprawcę kiły kapusty. Zdecydowana większość chorób rzepaku rozwija się w resztkach pożniwnych i jest przez nie przenoszona. Ponadto częsta uprawa rzepaku na tym samym polu prowadzi do kompensacji i pojawiania się uciążliwych chwastów, głównie rumianowatych, miotły zbożowej i przytulii czepnej, wykazujących cechy oporności na herbicydy. Zbyt duży udział rzepaku w zmianowaniu obniża plon nasion oraz jakość surowca, czego przyczyną są masowo występujące samosiewy tego gatunku, które nadmiernie zagęszczają łan oraz zwiększają skłonność roślin do wylegania.
Przerwa w uprawie na tym samym polu powinna wynosić 3–4 lata. W sytuacji wystąpienia kiły kapusty przerwa w uprawie rzepaku na tym samym polu powinna wynosić 7–9 lat.
Przykład: Następstwo roślin uprawianych w czteropolowym płodozmianie
Źródło: „Rolnictwo – Produkcja Roślinna” cz. IV, pod redakcją Witolda Grzebisza
++ obornik w pełnej dawce
