W każdym sezonie wegetacyjnym stajemy przed dylematem wyboru odmiany rzepaku. Zastanawiamy się czy sprosta ona wymaganiom stanowiska, w którym zamierzamy ją uprawiać. Najczęściej w tym procesie kierujemy się własnymi doświadczeniami i spostrzeżeniami oraz informacjami pochodzącymi z badań prowadzonych przez COBORU. Do dyspozycji mamy szeroki wachlarz odmian zarówno populacyjnych często nazywanych liniowymi oraz mieszańcowych. W tym roku wielu zastanawia się nad ograniczeniem kosztów i zastosowaniem nasion z własnego rozmnożenia (z przyczepy). Czy jest to dobre rozwiązanie? Czy ryzyko związane ze stosowanie niekwalifikowanego materiału siewnego przy jednoczesnym ponoszeniu wszystkich kosztów uprawy jest uzasadnione ekonomicznie i opłacalne?
Dlaczego warto stosować kwalifikowany materiał siewny?
Nasiona są żywymi organizmami, z których rozwija się roślina wydająca średnio 1000-krotnie większy plon niż jej masa. Postęp genetyczny w hodowli rzepaku prowadzi do wprowadzenia do praktyki rolniczej odmian, które wytwarzają wysokie, stabilne plony o pożądanych parametrach jakościowych. W przypadku rzepaku dotyczy to przede wszystkim niskiej zawartości glukozynolanów i kwasu erukowego w nasionach przy jednocześnie wysokiej zawartości tłuszczu oraz wielu innych cech odpowiadających za zimotrwałość czy zdrowotność. Kwalifikowany materiał siewny gwarantuje uzyskanie wysokich i szybkich wschodów, co jest niezmiernie ważne w niestabilnych warunkach pogodowych.
Wartość kwalifikowanego materiału siewnego to:
- właściwości genetyczne (świadczą o tożsamości i czystości odmianowej),
- właściwości biologiczne (decydują o żywotności i zdrowotności),
- właściwości fizykochemiczne (np. skład, budowa anatomiczna, MTZ).
Nasiona rzepaku przeznaczone na materiał siewny podlegają kontroli publicznej i muszą spełniać szereg wymagań określonych w przepisach prawnych. Zawarte są one w Rozporządzeniu MRiRW z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. nr 29, poz. 189). Kwalifikowany materiał siewny rzepaku musi charakteryzować się czystością odmianową wynoszącą 99,7%, minimalną zdolnością kiełkowania 85%. Musi być wolny od nasion: owsa głuchego (Avena fatua), owsa płonego (Aveana sterilis) oraz nasion kanianki (Cuscuta spp.). Dopuszcza się tylko niewielkie zanieczyszczenia nasionami innych roślin w ilości około 0,3% wagi próby, w tym na 1 kg nasion maksymalnie: 100 nasion rzodkwi świrzepy i gorczycy polnej, 50 nasion przytuli czepnej i 50 nasion szczawiu polnego. Liczba sklerocjów lub ich fragmentów, nie może być większa od 100 sztuk w 1 kg nasion. Tylko w przypadku kwalifikowanego materiału siewnego możemy być pewni tożsamości odmiany, a to wpływa na stabilność i jakość uzyskanego plonu nasion.
Ile można zyskać, stosując kwalifikowany materiał siewny
Poza aspektami prawnymi, które muszą być bezwzględnie spełnione, trzeba zwrócić uwagę na ekonomikę uprawy rzepaku. Kwalifikowany materiał siewny wykorzystywany w gospodarstwie jest najtańszym środkiem do produkcji w porównaniu np. do nawozów czy środków ochrony roślin. Przy coraz większym areale uprawy rzepaku ozimego nasilają się problemy związane m.in. z samosiewami, kompensacją chwastów, czy też częstszym występowaniem wielu chorób i szkodników, np. kiły kapusty, czy chowaczy.
W celu określenia efektów uprawy rzepaku z materiału kwalifikowanego i własnego rozmnożenia przeprowadzono doświadczenia. Były one wykonane w trzech lokalizacjach na ternie Polski (woj. lubelskie, woj. wielkopolskie i woj. pomorskie). W doświadczeniu testowano jedną odmianę mieszańcową pokolenia F1 (materiał kwalifikowany) w porównaniu do nasion z własnego rozmnożenia FSS. Otrzymane wyniki pokazują, że w przypadku wysiewu kwalifikatu otrzymano średnio 20% wyższy plon nasion rzepaku. Należy dodać, iż badania wykonano w 2021 roku, w którym nie wystąpiły ekstrema pogodowe w trakcie wegetacji. Otrzymane wyniki pokazują, że wysiew własnych nasion „z przyczepy” z punktu widzenia ekonomii nie jest opłacalny. W przypadku nasion kwalifikowanych możemy osiągnąć przychód wyższy o 967 zł z hektara.
Zysk uprawy rzepaku z materiału kwalifikowanego
Siejąc kwalifikowany materiał rzepaku pochodzący od sprawdzonych, będących pod nadzorem hodowców, posiadający pełen pakiet różnych cech jest gwarancją uzyskania wyrównanych wschodów, zdrowego łanu, a w konsekwencji stabilnych plonów. Stosowanie jako materiału siewnego nasion niekwalifikowanych, niespełniających norm jakościowych może być przyczyną uzyskania niższych i gorszej jakości plonów.
Autor: Artur Kozera
