Kiła kapusty to groźna choroba płodozmianowa. Od kilku lat w Polsce następuje wzrost powierzchni uprawy rzepaku ozimego (obecnie około 1 mln hektarów), co niesie za sobą bardzo duże ryzyko występowania agrofagów (chorób, szkodników i chwastów). W dużych towarowych gospodarstwach dominuje płodozmian zbożowo-przemysłowy, a rzepak uprawia się, co 2-3 lata na tym samym polu. W takim przypadku coraz bardziej niebezpieczna staje się kiła kapusty (Plasmodiophora brassicea).
Występowanie i czynniki sprzyjające rozwojowi choroby
Jest to typowa choroba związana z wadliwym, zbyt krótkim płodozmianem. Według różnych źródeł areał zagrożony kiłą kapusty w Polsce wynosi ponad 200 tys. hektarów. Choroba ta występowała już wcześniej, ale ze względu na mniejszą intensywność uprawy nie powodowała dużych strat gospodarczy. Problem pojawił się na przełomie XX i XXI wieku, gdy wzrosła powierzchnia i zmieniła się technologia uprawy. Pierwsze ogniska choroby obserwowano na przełomie XX i XXI wieku na ternie północno-wschodniej i południowo-wschodniej Polski. Obecnie kiła kapusty występuje na terenie prawie całego kraju. Większe nasilenie zauważane jest w rejonach intensywnej uprawy rzepaku. Zjawisku temu sprzyja także nieuregulowany odczyn gleby.
Rozwojowi sprawcy kiły kapusty sprzyjają: umiarkowana temperatura powietrza i gleby (optymalnie 22–24°C), wysoka wilgotność, kwaśne, zlewne, zaskorupione gleby. Patogen przenosi się na przykład wraz z fragmentami porażonych roślin, z ziemią przyklejoną do kół maszyn rolniczych, z obornikiem – jeśli zwierzęta skarmiano fragmentami porażonych roślin kapustowatych, na odnóżach zwierząt, z wodą gruntową, deszczem oraz wiatrem.
Objawy choroby
Pierwsze objawy kiły kapusty można zaobserwować już jesienią. Na liściach występują fioletowo-czerwone przebarwienia, przypominające objawy niedoboru fosforu, azotu, a także wirusa żółtaczki rzepy. Rośliny rozwijają się słabiej, żółkną, a ich liści zamierają. Podobne objawy mogą występować także w przypadku pojawienia się śmietki kapuścianej, dlatego aby jednoznacznie stwierdzić przyczynę złej kondycji roślin należy ją wykopać z gleby i ocenić przyczynę zmian.
Główne objawy widoczne są na korzeniach. Są to naroślą występujące na korzeniu głównym i korzeniach bocznych. Przez kilka tygodni po porażeniu narośla są twarde. Następnie miękną, ciemnieją i rozpadają się uwalniając przy tym zarodniki pływkowe, które wtórnie infekują korzenie włośnikowe, a później skórkę korzenia. Później w charakterystycznych naroślach korzeniowych pojawiają się miliony nowych zarodników przetrwalnikowych, które mogą przetrwać w glebie bez żywiciela nawet do 20 lat. Po tym okresie maleje stężenie zarodników do poziomu, przy którym infekcja nie następuje. Należy jednak pamiętać, że obecność na polu roślin kapustowatych będzie pobudzała kiełkowanie zarodników przetrwalnikowych. Trzeba również zaznaczyć, że kiełkowanie zarodników przetwornikowych w glebie następuje przy temperaturze powyżej 14OC, a temu procesowi sprzyja duże uwilgotnienie gleby.
Ograniczanie rozwoju patogena
Najlepszym rozwiązaniem w ograniczaniu kiły kapusty są metody agrotechniczne. Polegają one na regulacji odczynu i zapewnieniu odpowiedniej zawartości składników pokarmowych w glebie. Kolejny element to zwalczanie chwastów z rodziny kapustowatych i samosiewów rzepaku oraz stosowanie odpowiedniego płodozmianu (rzepak nie częściej niż, co 4-5 lat). Ważnym elementem jest także struktura gleby i uregulowane stosunki wodno-powietrzne. Należy również pamiętać o lustracji pól pod kątem obecności kiły kapusty szczególnie w miejscach bardziej uwilgotnionych i obniżeniach terenu. Do dobrej praktyki rolniczej należy także systematyczne czyszczenie i dezynfekcja maszyn i narzędzi uprawowo-siewnych.
Odmiana to podstawa
Jeżeli zamierzamy uprawiać rzepak, a na polu stwierdziliśmy występowanie kiły kapusty to obowiązkowo trzeba wybrać odmianę z podwyższoną odpornością na najczęściej występujące patotypy kiły kapusty. Na rynku dostępnych jest szereg odmian, takich jak np. Crotora, Crocant, Cromat, DK Plasma, LG Skorpion itd. Warto jednak zwrócić uwagę, na inne cechy np. zimotrwałość, odporność lub tolerancję na choroby w tym wirusa żółtaczki rzepy, szybkość rozwoju, stabilność i powtarzalność plonowania.
Należy pamiętać, że odporność na kiłę kapusty jest specyficzna i zabezpiecza rzepak tylko przed niektórymi patotypami patogena. W Polsce według klasyfikacji Some występują najczęściej patotypy P1, P2, P3, P4. Jednak z uwagi na dużą intensyfikację uprawy rzepaku w różnych regionach Europy przenoszony przez glebę patogen wytworzył kolejne agresywne patotypy, takie jak P1+. W bieżącym sezonie na rynku pojawiła się pierwsza w Polsce nowa odmiana CREATE F1 z rozszerzoną odpornością na kiłę kapusty CRE1 (Clubroot Resistance Enhanced 1), która zwiększa ochronę przed patotypami P1 i P3 oraz przed agresywnym patotypem P1+. Dzięki tej innowacyjnej odporności, ryzyko infekcji kiłą kapusty zostaje znacząco zredukowane, co przekłada się na większą stabilność i rentowność uprawy rzepaku.
Autor: Artur Kozera
