Przymrozki wiosenne w rzepaku – zagrożenie, skutki i sposoby ochrony

Wiosna to dla rzepaku czas intensywnego wzrostu i przygotowania roślin do kwitnienia. Niestety, zmienność pogody typowa dla tej pory roku niesie ze sobą ryzyko wystąpienia przymrozków, które mogą mieć poważne konsekwencje dla plonów. Obecne warunki atmosferyczne, kształtowane przez napływ zimnego powietrza z północy, powodują znaczne spadki temperatur.  Nocne przymrozki stają się poważnym zagrożeniem dla rzepaku ozimego i innych upraw.

Dlaczego przymrozki są groźne?

Rzepak ozimy po przezimowaniu, wchodzi w fazę intensywnego rozwoju – począwszy od wzrostu łodygi, przez pąkowanie, aż po kwitnienie. To właśnie w tym czasie rośliny są najbardziej narażone na działanie niskich temperatur, zwłaszcza jeśli przychodzą one po wcześniejszych ciepłych dniach, które pobudziły wegetację. Przymrozki wiosenne to spadki temperatury poniżej 0°C, zwykle występujące nocą lub nad ranem  – najczęściej od końca marca do połowy maja. Rzepak w tym czasie znajduje się w fazie intensywnego wzrostu: od rozwoju pędu głównego aż po kwitnienie, co czyni go szczególnie podatnym na uszkodzenia. Jak wykazały badania prowadzone przez Instytut Ochrony Roślin – PIB oraz COBORU, przymrozki w fazie zwartego kwiatostanu (BBCH 50–59) mogą powodować deformacje łodyg, uszkodzenia wierzchołków wzrostu, a nawet zamieranie całych roślin. W przypadku przymrozków występujących podczas kwitnienia (BBCH 60–69), obserwuje się masowe opadanie kwiatów, co bezpośrednio przekłada się na niższą liczbę łuszczyn i nasion.

 Skutki przymrozków w rzepaku

Skutki przymrozków mogą być bardzo zróżnicowane – od niewielkich uszkodzeń po całkowitą utratę plonu. Do najczęstszych objawów należą:

• Uszkodzenia pąków kwiatowych i kwiatów – to najgroźniejszy skutek, ponieważ prowadzi bezpośrednio do ograniczenia liczby łuszczyn, a tym samym obniżenia plonu.
• Pękanie łodyg – gwałtowne spadki temperatury mogą powodować mikrouszkodzenia lub pęknięcia, które później stają się bramą dla patogenów.
• Zasychanie młodych liści – objawiające się brązowieniem i zasychaniem najmłodszych liści na szczytach pędów.
• Zahamowanie wzrostu – rośliny po przymrozkach mogą przez kilka dni, a nawet tygodni, nie rosnąć, co wpływa na ich rozwój generatywny.

Obserwacje z plantacji wskazują na szereg niepokojących objawów – od przemijającego więdnięcia roślin, przez zmianę zabarwienia liści i pędów na fioletowy, po esowate wyginanie łodyg oraz zwieszanie się kwiatostanów. Szczególnie groźne są temperatury poniżej -5°C, które mogą prowadzić do uszkodzeń pąków, skutkując ich redukcją i opadaniem, co wprost przekłada się na obniżenie plonów.

Jak chronić rzepak przed przymrozkami?

Choć pogody nie da się kontrolować, istnieją sposoby, by zminimalizować skutki przymrozków. Jeśli doszło do uszkodzeń, szybka reakcja może częściowo zregenerować plantację:

• Odpowiednie nawożenie – szczególnie istotne jest zastosowanie potasu i boru, które zwiększają odporność roślin na stres abiotyczny.
• Zabiegi biostymulujące – stosowanie preparatów wspierających odporność roślin (aminokwasy, algi morskie, mikroelementy) może pomóc im przetrwać trudne warunki.
• Dobór odmian odpornych na wahania temperatur – nowoczesne odmiany rzepaku charakteryzują się lepszą odpornością na chłody i mogą znieść niewielkie przymrozki bez większych strat.
• Zabiegi fungicydowe – stosowane w odpowiednim momencie, mogą ograniczyć rozwój chorób po przymrozkach, kiedy uszkodzone tkanki są podatne na infekcje. Osłabione rośliny gorzej znoszą stresy termiczne.
• Monitoring pogody i reagowanie na prognozy – planując zabiegi agrotechniczne, warto śledzić prognozy i unikać wykonywania ich tuż przed spodziewanym ochłodzeniem.

Odpowiednia agrotechnika, czujność i szybka reakcja na zmieniające się warunki pogodowe mogą znacząco ograniczyć straty. W obecnej sytuacji zaleca się wdrożenie zabiegów regeneracyjnych. Stosowanie biostymulatorów oraz dolistne nawożenie, szczególnie z wykorzystaniem boru, może wspomóc rośliny w odbudowie uszkodzeń. Niezwykle istotne jest również monitorowanie obecności szkodników. Szybka reakcja i ochrona plantacji to klucz do zminimalizowania strat.