Kiła kapusty – poważny problem w uprawie rzepaku
Tematem przewodnim konferencji zorganizowanej przez firmę RAPOOL z okazji 50-lecia działalności w Europie, była „Przyszłość w walce z kiłą kapusty”. Gościem specjalnym był prof. Marek Korbas z Instytutu Ochrony Roślin- PIB w Poznaniu, który omówił temat zagrożenia kiłą kapusty w Polsce. Zdaniem eksperta kiła kapusty jest poważnym problemem w regionach, w których uprawiany jest rzepak.
Kiła kapusty – co to za choroba?
To choroba wywoływana przez pierwotniaki przenoszone przez glebę (Plasmodiophora brassicae Wor.). Jest to bezwzględny pasożyt należący do królestwa pierwotniaków (Protozoa). Infekcja roślin rozpoczyna się od korzeni włośnikowych, a kończy na przekształcaniu się korzeni w wyrośla (guzy). Narośle stopniowo brunatnieją, gniją i się rozpadają. W wyniku infekcji korzeni transport składników odżywczych i wody w roślinie zostaje zakłócony. W następstwie dochodzi do więdnięcia, zahamowania wzrostu i rozwoju roślin, a to prowadzi do zmniejszenia plonu, a czasami nawet likwidacji uprawy. Objawy kiły mogą być widoczne już jesienią na częściach nadziemnych roślin – są to objawy niespecyficzne. Pojawiają się one po upływie 4–6 tygodni od zainfekowania rzepaku. Pierwsze symptomy występują na młodych roślinach. Są to skupiska więdnących, osłabionych i wyraźnie gorzej się rozwijających roślin o pożółkłych i czerwonawych liściach. Występują one szczególnie podczas suchej i ciepłej jesieni. Objawy mogą doprowadzić nawet do zamierania roślin, zwłaszcza zimą.
Rozwój patogena
Plasmodiophora brassicae wytwarza dwa rodzaje zarodników – pływkowe oraz przetrwalnikowe. Zarodniki przetrwalnikowe mogą przeżyć w glebie nawet do 20 lat bez obecności żywiciela. W sprzyjających warunkach z zarodników przetrwalnikowych wydostają się zarodniki pływakowe, które wnikają do korzeni przez włośniki. W porażonym korzeniu rozwija się wielojądrowe plazmodium, w którym powstają zarodnie z zarodnikami pływkowymi (pływki) zarażającymi sąsiadujące korzenie rośliny gospodarza (cykl ten powtarza się kilka razy w jednym sezonie wegetacyjnym). W trakcie różnych podziałów i przemian plazmodia dzielą się na fragmenty, z których wykształcają się kuliste zarodniki przetrwalnikowe. Po rozpadzie guza (narośli) zarodniki te dostają się do gleby.
Skutki porażenia roślin
W porażonych przez patogena roślinach zakłócone zostaje przewodzenie składników pokarmowych i wody. Prowadzi to do osłabienia i uszkodzenia wiązek przewodzących. Ograniczona zostaje zdolność przewodzenia składników pokarmowych i wody, co prowadzi z kolei do zahamowania wzrostu i więdnięcia rośliny. Charakterystycznym objawem porażenia korzeni są nieregularne, czerwonobrązowe zgrubienia o popękanej powierzchni na korzeniach głównych i bocznych. Początkowo guzowate narośla na korzeniach są białe w środku, twarde i gładkie na zewnątrz, ale z czasem szarzeją i stają się kruche. Chociaż narośla często rozpadają się przed wiosną, to zdarza się, że objawy choroby widoczne są dopiero wiosną. W sprzyjających warunkach dla rozwoju patogena, może nastąpić całkowite zniszczenie korzeni i zamieranie roślin. Rośliny mogą wtworzyć wtórny system korzeniowy, co pozwala wydać plon (często nasiona małe, o niskiej zawartości oleju).
Badania dotyczące patotypów w Polsce
Badania prowadzone w Polsce wykazały, że obecnie w naszym kraju rzepak porażany jest przez sześć patotypów wg Somé (P1, P1+, P2, P2+, P3, P4), z których pięć występuje także w krajach sąsiednich. Zgodnie z systemem Buczackiego w Polsce mamy aż 26 patotypów P. brassicae. Dzięki badaniu patotypów hodowcy wiedzą, jakie kierunki hodowli odpornościowej należy podjąć w poszczególnych krajach, by uzyskać rzepak wolny od kiły kapusty.
Sposoby rozprzestrzeniania się patogena
Warto zwracać szczególną uwagę na niebezpieczeństwo przenoszenia zarodników patogena z zanieczyszczonej gleby na inne pola. Aby tego uniknąć, należy dokładnie czyścić maszyny wraz z oponami, dezynfekować sprzęt rolniczy i obuwie robocze oraz uprawiać zainfekowaną glebę jako ostatnią. Rozpoczynanie prac polowych w gospodarstwie od pola zakażonego i przejazd (bez mycia i dezynfekcji) na następne pola przyczynia się do przenoszenia zarodników patogena. Ponadto drogi publiczne z naniesionym z zakażonych pól błotem wraz z zarodnikami przetrwalnikowymi kiły kapusty jest również jednym ze sposobów rozprzestrzeniania patogena. Do czynników naturalnych przenoszących zarodniki patogena możemy zaliczyć: wodę z zarodnikami kiły kapusty na plantacjach położonych wzdłuż cieków wodnych lub przez systemy melioracyjne, prądy powietrza z cząstkami gleby, zwierzęta (sarny, jelenie, dziki, ptaki), które mogą przenosić zarodniki na odnóżach. Oprócz tego mogą to być nawozy naturalne, np. obornik, jeżeli zwierzęta karmiono porażonymi roślinami.
Najważniejsze metody ograniczania strat plonu
- Przestrzeganie odpowiednich przerw w uprawie rzepaku.
- Siew odmian o podwyższonej odporności.
- Zwalczanie chwastów kapustowatych i samosiewów rzepaku.
- Nieprzyspieszanie terminu siewu rzepaku.
- Bezwzględne przestrzeganie czystości maszyn rolniczych, kół pojazdów i obuwia.
- Utrzymanie odpowiedniego pH (6,5–7,2).
- Poprawa struktury gleby i uregulowanie stosunków wodnych w glebie.
- Kontrola pól oraz badanie gleby na obecność zarodników kiły kapusty przed planowaną uprawą rzepaku.
Zdaniem profesora zaprawy są przyszłością w ograniczaniu kiły kapusty. Jako przykład ekspert podał badania niemieckie, które polegały na zastosowaniu kombinacji Isotianilu 200 g/l w połączeniu z Bacillus amyloliquefaiens. Takie rozwiązanie może stanowić pomoc w technologii ograniczania P. brassicae!
Na zakończenie prof. Korbas podkreślał, że trzeba umieć zarządzać odpornością odmian i nie uprawiać odmian odpornych na terenach, na których nie występuje kiła kapusty. W Krajowym rejestrze wpisanych jest aktualnie 19 odmian, pochodzących z sześciu firm hodowlanych, a w badaniach rejestrowych w IOR-PIB sprawdzanych jest aktualnie 17 odmian o deklarowanej odporności na kiłę kapusty.
